بزرگترین آرشیو نشریات شرق کشور؛ از دیروز تا امروز

به گزارش مشهد فوری؛ در دوربرگردان شیخ طبرسی حرم مطهر رضوی، ساختمانی تحت عنوان «سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی» قرار دارد که در بخشی از آن، فعالیت‌های شناسایی، جذب، آرشیو و ارائه خدمات مطبوعات این آستان مقدس در قالب «اداره مطبوعات آستان قدس رضوی» انجام می‌شود. در ادامه به چگونگی شکل‌گیری این مرکز مطبوعاتی می‌پردازیم.
 

قدیمی‌ترین وقف مطبوعات در کتابخانه‌های ایران 
تاریخچه شکل‌گیری اداره مطبوعات آستان قدس رضوی با روزنامه «وقایع اتفاقیه» گره خورده است؛ چرا که کتابخانه آستان قدس رضوی که قدمتی چند صد ساله دارد از همان آغازین شماره وقایع اتفاقیه، نسخه‌های دریافتی آن را ثبت کرده است. در واقع پس از موافقت ناصرالدین شاه قاجار در دوره صدارت میرزا تقی خان فراهانی ملقب به امیرکبیر برای انجام اصلاحات، روزنامه برای اهل ایران که آنان را از امورات داخله و وقایع خارجه آگاه کند، تأسیس شد. امیرکبیر نیز روزنامه وقایع اتفاقیه را در سال 1267 قمری بنیان نهاد. گردآوری روزنامه‌ها نیز از همان روزهای آغازین انتشار مطبوعات مورد توجه بوده و بر تهیه و حفظ آن‌ها تأکید می‌شده است. بدین ترتیب بسیاری از مراکز فرهنگی و روزنامه‌خوان‌های کشور از ابتدا به فکر ماندگاری این میراث مکتوب بوده‌اند. 
تاریخ مستند نخستین وقف مطبوعاتی نیز به سال 1334 قمری برمی‌گردد که سیدحسین نایب التولیه وقت آستان قدس رضوی، دوره کامل روزنامه وقایع اتفاقیه را به همراه نسخه دست‌نویس 35 شماره نخست روزنامه، از سوی بانو اشرف السلطنه همسر اعتماد السلطنه وزیر انطباعات و مدیر این روزنامه، بر کتابخانه این آستان مقدس وقف کرده مشروط بر این‌که از شهر بند ارض اقدس(حرم مطهر رضوی) بیرون برده نشود و کمال محافظت را در ضبط و حفظ آن‌ها کنند. بنابر این شاید بتوان وقف اشرف السلطنه را قدیمی‌ترین وقف مطبوعات در کتابخانه‌های ایران به شمار آورد، چرا که قبل از پیدایش بسیاری از کتابخانه‌های بزرگ که اکنون فعالیت دارند، انجام شده است.
 

جذب گسترده منابع پس از پیروزی انقلاب اسلامی
در ادامه می‌توان گفت تا پیروزی انقلاب اسلامی، بیش از 300 عنوان مجله، روزنامه و سالنامه جذب کتابخانه بارگاه ملکوتی رضوی شده که در کنار منابع چاپ سنگی و سربی این کتابخانه نگهداری می‌شده است. سرانجام در سال 1359 در راستای آگاهی دقیق‌تر از موجودی مطبوعات کتابخانه، تسهیل خدمات، حفاظت بهتر و تقویت فراهم‌آوری نشریات ادواری، آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی شکل گرفت تا تمام منابع مطبوعاتی در این بخش قرار گیرد. از این زمان روند جذب مطبوعات، رشد فزاینده‌ای به خود گرفت و با بهره‌گیری از روش‌هایی چون سنت‌های حسنه وقف و اهداء، واسپاری نشریات، خرید و مبادله، هر روزه ده‌ها عنوان و صدها نسخه جدید از نشریات به آرشیو سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی افزوده شد. به همین دلیل، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1368 بخشنامه‌ای تصویب کرد که تمام ناشران مطبوعاتی یک نسخه از نشریات را برای مرکز مطبوعات کتابخانه این آستان مقدس ارسال کنند. تمام این موارد به توسعه چشمگیر آرشیو مطبوعات این سازمان کمک شایانی کرد چنان‌که اکنون موجودی این مرکز پس از 40 سال فعالیت مستقل از مرز 2 میلیون نسخه گذشته و تبدیل به یکی از سه مرکز مهم مطبوعاتی کشور شده است.
این مرکز که از نظر ساختار به اداره ارتقاء یافته است، در حال حاضر با 16 کارشناس تخصصی با مدرک کارشناسی ارشد وظیفه شناسایی، فراهم‌آوری، آرشیو و خدمات این منابع را در 4 بخش زیرمجموعه خود بر عهده دارد.