کرونا به مثابه یک متغیر فرهنگی - اجتماعی

پایگاه خبری مشهد فوری (mashhadfori.com)

کرونا را فراتر از یک ویروسِ بیماری زا، باید به عنوان یک متغیر بزرگ و موثر در حوزه‌های گوناگون بهداشتی، فرهنگی، معرفتی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و امنیتی نگاه کرد. متغیری که خیلی از مولفه‌های ثابت را هم زیر و رو کرده است. جامعه هم البته در مواجهه با این ویروس نو پدید خود را به سرعت بروزرسانی و رفتار خود را متناسب با شرایط جدید بروزرسانی کرد. این متناسب‌سازی رفتاری باعث شد که از رهگذار این "آفت" به نوعی عافیت هم برسیم. این درست که ویروس، به ذات خود آلوده کننده و بیماری آفرین است اما منشور‌های رفتاری و پروتکل‌های بهداشتی باعث شد که بسیاری از دیگر بیماری‌ها، با سپر بهداشتی و پیشگیرانه مواجه شوند و فرصت عرض اندام نیابند. حساسیت مضاعف، مردم را به رعایت نظافت فردی و جمعی سوق داد تا به فهمی تازه از "النظافه من الایمان" برسیم. ایمانی که نظافت و نظم و نسق را لازمه زندگی انسان می‌دادند و برهم خوردن این قاعده را با نابسامانی در زندگی مساوی می‌داند. این نوخوانی حدیثی در زندگی به حوزه بهداشت محدود نماند بلکه جامعه با مفاهیم غریب مانده دیگری هم دیدار تازه کرد چون "مواسات" که خط تمیز اخلاق دینی از دیگر گونه‌های اخلاقی انسانی شد و عیار بالاتر خود را به نمایش گذاشت چه اگر اخلاق همراه و دست گیر انسانی با کمک رسانی به همنوعان، طلای 18 عیار را به میدان آورد، اخلاق دینی- انسانی که میراث رسول خدا و فلسفه بعثت ایشان بود با غمخواری در دست گیری و تکریم در امداد و دلداری در نوع دوستی، طلای 24 عیار و خالص را به جامعه معرفی کرد تا با مولفه‌ای در تراز احسان آشنا شویم و مردمی را ببینیم که "کارِ خوب" را به "خوب‌ترین" شیوه انجام می‌دهند. به دیگر عبارت اگر دیگران کارِ خوب انجام می‌دهند به هر شکل، اینان کارِ خوب را به بهترین شیوه به انجام می‌رسانند. اگر بخواهیم معادل سازی فقهی هم برای این رفتار اخلاقی داشته باشیم می‌توانیم کمک به دیگران را در قالب عبادات در دو نوع توصلی و تعبدی ببینیم. در واجبات توصلی، قصد قربت شرط نیست مثل نجات دادن فرد غریق. همین که برای نجات‌اش اقدام شود نتیجه حاصل است اما در برخی عبادات و واجبات، فرد مکلف، نگاهی فراتر از نتیجه مستقیم و عینی مد نظر دارد و با قصد قربت آن را انجام می‌دهد. از باب این که در مثل مناقشه نیست، من رفتار اخلاقی- دینی ناظر به مواسات را پرتو گرفته از تعبدیات می‌دانم که فقط ایفای نقش اجتماعی نمی‌کند بلکه در کنار ایفای این نقش در سطح عالی، باعث تعالی اخلاقی و معرفتی فرد کمک کننده هم می‌شود. باری، کرونا در حوزه فرهنگ فردی و جمعی ما پیامدهای نمایانی داشت و دارد که اگر بدان متخلق شویم و این رفتار به ملکه نفسانی تبدیل شود برای مردم، آن وقت به نتیجه خوبی خواهیم رسید که از دل یک اتفاق بد ظهور می‌کند. این نیز می‌تواند ما را به فهم تازه از "ان مع العسر یسرا" برساند که گشایش همپای سختی‌ها می‌آید نه بعد از سختی‌ها. ما در کوران ترک تازی کرونا به گسترش اخلاق نوع دوستی رسیدیم. در اوج بیماری، امتداد پهلوانی اسطوره‌ای ایرانیان را در شکوه نقش آفرینی پزشکان و کادر درمان دیدیم. ما کرامت و بخشندگی مردم را در فصل کوچکتر شدن سفرها تجربه کردیم و... این خود تجسم ان معالعسر یسرا است. با این نگاه است که می‌توان متغیرهای پیامد کرونا را به عامل تغییر برای بهتر شدن زندگی تبدیل کرد. دنیا، همه دنیا که امروزه پهنه عمل کروناست نیز اگر با این رویکرد رفتار خود را تنظیم کند قطعا نسبت به قبل از کرونا از زیبایی‌های بیشتری برخوردار خواهد شد.