بازار مشهد زیر ذره‌بین؛ بررسی هفت چالش کسب و کارها در مشهد
بازار مشهد، با وجود وسعت بازار، پیچیدگی‌های ساختاری زیادی دارد. این شهر از نظر حجم تقاضا، تراکم جمعیتی، موقعیت گردشگری و حجم سرمایه‌گذاری بی‌نظیر است؛ اما پیاده‌سازی مستقیم مدل‌ها و الگوهای کسب‌وکاری سایر شهرها در مشهد، در اغلب موارد با شکست یا فرسایش منابع همراه است.
بازار مشهد، با وجود وسعت بازار، پیچیدگی‌های ساختاری زیادی دارد. به گفته دکتر مهدی فرهادی‌نیا؛ مشاور کسب و کار مشهد و مدیرعامل مدرسه کسب و کار مدیربان، این شهر از نظر حجم تقاضا، تراکم جمعیتی، موقعیت گردشگری و حجم سرمایه‌گذاری بی‌نظیر است؛ اما پیاده‌سازی مستقیم مدل‌ها و الگوهای کسب‌وکاری سایر شهرها در مشهد، در اغلب موارد با شکست یا فرسایش منابع همراه است. در این مطلب به بررسی چالش‌های کسب و کارهای مشهدی از نظر دکتر مهدی فرهادی نیا خواهیم پرداخت.
چالش های کسب و کارها در مشهد
ترکیب خاص جمعیتی، ورود موج‌های زائر، شرایط زیرساختی و تنوع بازیگران بازار باعث شده که کسب‌وکارها در مشهد بدون تحلیل درست از فضا، معمولاً با فرسایش منابع یا توقف رشد مواجه شوند. فرهادی‌نیا در ادامه، ۷ چالش کلیدی کسب و کارها در مشهد را معرفی می‌کند که به گفته او اگر به‌درستی درک و مدیریت شوند، می‌توانند به سکوی مزیت رقابتی برای هر کسب‌وکاری در مشهد تبدیل شوند.
۱. ترافیک سنگین و مسافت زیاد
مشهد یکی از پرترددترین شهرهای کشور است و حجم وسایل نقلیه آن در بسیاری از ایام سال، فراتر از ظرفیت واقعی زیرساخت‌های حمل‌ونقل شهری است. دکتر فرهادی‌نیا با اشاره به داده‌های پلیس راهور، می‌گوید: «در زمان‌های پیک مانند دهه آخر صفر یا ایام نوروز، تعداد خودروهایی که وارد مشهد می‌شوند تا ۱۵ درصد بیشتر از روزهای عادی است و همین موضوع باعث ایجاد گره‌های ترافیکی و کاهش دسترسی‌پذیری می‌شود.»
زمان طولانی رفت‌وآمد، افزایش هزینه‌های جابه‌جایی و کاهش مراجعات حضوری سه پیامد مستقیم این ترافیک سنگین است که باید در مدل عملیات، لجستیک و تجربه مشتری هر کسب‌وکاری لحاظ شود.
۲. سرمایه‌گذاران غیربومی
فرهادی‌نیا با اشاره به جذابیت اقتصادی مشهد برای سرمایه‌گذاران غیر بومی می‌گوید: «خراسان رضوی ۸ درصد جمعیت کشور را دارد، اما سهم آن از تولید ناخالص داخلی (Gdp) حدود ۵ تا ۶ درصد است. همین ظرفیت باعث شده بازیگران غیربومی به بازار مشهد نگاه ویژه‌ای داشته باشند، از تهرانی‌ها تا سرمایه‌گذاران کشورهای همسایه.»
به گفته او، ورود این بازیگران باعث افزایش رقابت، رشد ناگهانی قیمت‌ها در برخی حوزه‌ها و گاهی تزریق سرمایه بیش از ظرفیت واقعی بازار می‌شود. اگر کسب‌وکارهای بومی نتوانند با حرفه‌ای‌گری مدیریت کنند، زیر فشار این موج جا می‌مانند.
۳. مدیریت سنتی و ضعف تکنولوژی؛ تهدیدی که می‌تواند تبدیل به فرصت شود
مهدی فرهادی نیا در ادامه به چالش‌های نرم‌افزاری بازار مشهد اشاره می‌کند. «بسیاری از کسب‌وکارها هنوز داده‌محور نیستند، هزینه‌هایشان را به‌درستی رصد نکرده و هنوز با روش‌های سنتی کار می‌کنند؛ بدون ابزارهای دقیق سنجش عملکرد یا مدیریت بهینه منابع.
او معتقد است این وضعیت اگرچه تهدید است، اما برای آن‌هایی که به‌سرعت سراغ ابزارهای مدیریت نوین، تحلیل داده و دیجیتال‌سازی فرآیندها می‌روند، به یک مزیت تبدیل می‌شود. در شرایطی که بخش زیادی از بازار هنوز از استانداردهای مدیریت نوین فاصله دارد، کسب‌وکارهایی که به بهره‌گیری از داده و ابزارهای تحلیلی روی می‌آورند، مزیت رقابتی ملموس‌تری پیدا می‌کنند.
۴. گردش بالا نیروی انسانی با تخصص پایین
یکی از چالش‌های مهم کسب و کارهای مشهدی، به گفته فرهادی‌نیا، کمبود و ناپایداری نیروی انسانی متخصص است. مشهد شهری با جریان نیروی انسانی دائمی است. بسیاری از نیروهای ماهر یا مهاجرت می‌کنند یا بین مشاغل متعدد در گردش‌اند. در چنین بازاری، نگه‌داشت نیروی کلیدی سخت‌تر از جذب اولیه است.
این موضوع به‌ویژه در صنایعی مثل صنعت غذا، فروش و خدمات حضوری مشهودتر است؛ بنابراین سازمان‌هایی که برنامه آموزشی و مسیر ارتقای مشخصی برای نیروهایشان ندارند، مدام با چالش کیفیت و کمبود منابع انسانی مواجه‌اند.
۵. تجربه سطحی زائرها
بیش از ۹۰ درصد زائران، صرفاً برای زیارت و خریدهای ساده به مشهد می‌آیند و کمتر از ظرفیت‌های گردشگری یا اقتصادی شهر استفاده می‌کنند. به گفته دکتر مهدی فرهادی نیا کسب‌وکارهایی که بتوانند تجربه‌ای عمیق‌تر و بدون تضاد با فضای مذهبی خلق کنند، می‌توانند ماندگاری مشتری داشته و به‌طور معناداری درآمد خود را افزایش دهند. «بازاری که میلیون‌ها بازدیدکننده دارد ولی اغلب آن‌ها فقط از ۱۰ درصد ظرفیتش استفاده می‌کنند، هنوز اشباع نشده است و فقط مدل فعلی عرضه در آن جذاب نیست.»
۶. رشد ساخت و ساز واحدهای تجاری بدون مطالعه بازار
در دهه گذشته، تعداد مال‌ها و مراکز تجاری مشهد به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته، اما رشد کمّی این پروژه‌ها الزاماً با موفقیت اقتصادی همراه نبوده است. دکتر فرهادی‌نیا در این‌باره می‌گوید: «بسیاری از این مجتمع‌ها فاقد طراحی اقتصادی دقیق‌اند؛ تنوع برند ندارند، هویت مشخصی ارائه نمی‌دهند، و تجربه مشتری خوبی را ارائه نمی‌دهند.»
او با اشاره به نرخ پایین بهره‌برداری واحدهای تجاری اضافه می‌کند: «برخی مال‌ها با کمتر از ۳۰ درصد اشغال فعال روبه‌رو هستند، و این یعنی هزینه ساخت‌وساز بازگشت مناسبی ندارد.» به گفته این مشاور، کسب‌وکارهایی که بدون تحلیل بازار وارد این فضاها می‌شوند، ممکن است با اجاره‌های بالا، نبود ترافیک مشتری کافی، و در نهایت کاهش سودآوری مواجه شوند.
۷. بازار شلوغ صنعت غذا با سود ناپایدار
درباره صنعت غذا در مشهد، فرهادی‌نیا معتقد است که با وجود ظاهر پررونق، فضای این بازار به‌شدت رقابتی و با حاشیه سود پایین است. تنوع برند بالاست، زائران زمان محدودی دارند، قیمت‌ها حساس‌اند و هزینه‌های مواد اولیه هم دائماً در حال افزایش است.
او تأکید می‌کند که کسب‌وکارهای این حوزه اگر نتوانند روی تمایز، تجربه برند و کنترل هزینه‌ها کار کنند، حتی با صف مشتری هم سود نمی‌گیرند. صرفاً شلوغ بودن یک رستوران در مشهد دلیل موفقیت نیست. مسئله این است که چقدر از آن فروش، سود واقعی تولید می‌کند.
سخن پایانی
رقابت در بازار مشهد ساده و قابل پیش‌بینی نیست. هر فردی بخواهد بدون تحلیل وارد شود یا با تقلید از مدل‌های شهرهای دیگر فعالیت کند، در مدت کوتاهی با مشکلاتی مانند هدررفت منابع، ناپایداری درآمد و توقف رشد مواجه می‌شود.
ارسال نظر