«صحیفه سجادیه» به روایت کتابخانه آستان قدس رضوی

به گزارش مشهدفوری؛ محمدحسین مروج کاشانی: کتاب شریف صحیفه سجادیه از جمله کتاب‌های مذهبی و دینی است که پس از قرآن کریم و نهج‌البلاغه، جایگاه خاصی در میان مسلمانان و به‌ویژه شیعیان دارد. این کتاب ارزشمند حاوی دعاهای مأثوره از چهارمین پیشوای شیعیان، امام زین‌العابدین(ع) است.صحیفه سجادیه یکی از ارزشمندترین آثار اسلامی است که دربردارنده مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد(ع) بوده و به عنوان یکی از منابع اصلی معرفت دینی و تربیت اخلاقی شناخته می‌شود. این کتاب در دوران سخت حکومت امویان نگاشته شده و توانسته آموزه‌های معنوی و اجتماعی را در قالب دعا به شیعیان منتقل کند.اما بهانه پرداختن به این موضوع، چاپ کتاب کاتالوگ (شماره ۷) ویژه منتخب صحیفه‌های سجادیه در کتابخانه آستان قدس رضوی بوده که چندی پیش از سوی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی منتشر شده است. در این گزارش به اختصار به معرفی برخی از آثار چاپ شده در این کتاب می‌پردازیم.

 

رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پیش از این از انتشار کتاب کاتالوگ «منتخب صحیفه‌های سجادیه در کتابخانه آستان قدس رضوی» به همت این سازمان و در ادامه اجرای نهضت نشر نفایس رضوی خبر داده بود. حجت‌الاسلام ‌والمسلمین سید جلال حسینی دراین باره اظهار می‌کند: این کتاب کاتالوگ با محوریت معرفی منتخبی از صحیفه‌های سجادیه موجود در گنجینه نسخ خطی آستان قدس رضوی، در ۷۲ صفحه در تابستان سال ۱۴۰۴ به چاپ رسیده است.مطابق گفته‌های وی، در این اثر ۲۰نسخه بسیار نفیس از حدود ۵۰۰نسخه صحیفه سجادیه موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی، از قرن پنجم هجری قمری تا عصر حاضر که مزین به آرایه‌های هنری نظیر تذهیب،تشعیر و... است، انتخاب و معرفی شده است.این مقام مسئول یادآور می‌شود: در این کتاب ضمن ارائه تصاویر منتخب از این صحیفه‌های سجادیه، مشخصات کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی هر یک همچون تاریخ تحریر، نام کاتب، واقف نسخه، ابعاد، نوع جلد و شماره ثبت آن به دو زبان فارسی و انگلیسی ارائه ‌شده است.

 

بر اساس اظهارات محمد وفادار مرادی، نویسنده این کتاب که در مقدمه آن چاپ شده، صحیفه سجادیه، اُخت القرآن، زبور آل‌محمد(ع)، انجیل اهل‌بیت(ع)، شامل ۵۴ دعای مأثور از زیباترین روح پرستنده، امام عابدین حضرت سیدالساجدین امام علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب(ع) است که علاوه بر ترجمه مکرر و مختلف آن به زبان فارسی در قرن‌های ۱۰ و ۱۱ هجری قمری، به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیایی، بوسنیایی، آلبانیایی، آلمانی و تامیلی نیز ترجمه شده است.وی درباره صحیفه سجادیه معتقد است: در ساحت میراث مکتوب مخطوط پس از قرآن کریم و نهج‌البلاغه، صحیفه کامله سجادیه بیشترین استنساخ، نسخه‌پردازی و کتاب‌آرایی را به خود اختصاص داده و استمرار و امتدادی مبارک و خجسته نیز تا زمان ما داشته است.آنچه در گنجینه‌های نسخ خطی نشان از اقدم و انفس نسخه‌ها دارد «تحریر حسن بن ابراهیم الزامی» به تاریخ استنساخ سال۴۱۶ هجری قمری است که در کتابخانه رضوی نگهداری می‌شود.

 

این نویسنده همچنین درباره راویان نسخه عتیق آستان قدس می‌گوید: راویان این نسخه عتیق عبارت‌اند از: بندار بن یحیی از ابوالحسن محمد بن یحیی از ابوعلی محمد بن همام بن سهل اسکافی و... تا متوکل بن هارون که متوکل در نوشته‌ای عنوان کرده است: «... یحیی بن زید را پس از شهادت پدرش، درحالی‌که به جانب خراسان می‌رفت ملاقات کردم، آن‌گاه صحیفه کامله را به من داد که ادعیه امام علی بن الحسین(ع) در آن بود...». مطابق اظهارات نویسنده این کتاب، برخی از نسخه‌های نفیس قبل از قرن ۱۰ ه.ق و متأخر از نسخه شماره ۱۲۴۰۵ گنجینه رضوی عبارت است از: نسخه‌ای از صحیفه به روایت ابن‌الشیخ (فرزند شیخ طوسی) که هم اکنون در کربلا موجود است. نسخه ارزشمند به روایت محمد بن روزبه، محفوظ در کتابخانه آیت‌الله مرعشی در قم به شماره ۳۶۸۵ و به خط حسین بن محمد حسنی که در سال۶۹۵ ه.ق در شهر موصل کتابت شده است. همچنین نسخه‌های فراوان گزارش شده دیگری به خط ابن ادریس حلّی (قرن ۶ ه.ق) و علی بن سکون نحوی(قرن ۶ ه.ق) و... نیز موجود است. گفتنی است در این کتاب همچنین نسخه اهدایی رهبر فرزانه انقلاب از صحیفه سجادیه، تقدیمی به آستان قدس رضوی نیز به چاپ رسیده است.

 

در این کتاب کاتالوگ آثار ارزشمندی به عنوان منتخب به چاپ رسیده است که برخی از آن‌ها را به اختصار معرفی می‌کنیم.نسخه‌ای عتیق در آستان قدس رضوی (عکس‌های شماره ۴۶۷۸ و۴۶۷۹):شماره ثبت: ۱۲۴۰۵، تاریخ تحریر: سال۴۱۶ ه.ق، کاتب: حسن بن ابراهیم بن محمد الزامی. ابعاد: ۵/۱۷*۵/۱۱ سانتیمتر. ۱۰۱ برگ، کاغذ: حنایی ضخیم سمرقندی. جلد: مقوا با روکش پارچه.نسخه وقفی از سوی رهبر فرزانه انقلاب (عکس‌های شماره ۴۶۸۰، ۴۶۸۱ و ۴۶۸۲):شماره ثبت: ۲۷۸۵۴، کاتب: محمد شفیع بن محمد زمان شیرازی. تاریخ تحریر: سال۱۰۹۷ ه.ق، واقف: رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در دی ماه ۱۳۸۰ هجری شمسی، ابعاد: ۸/۱۹*۲/۱۲ سانتیمتر، ۱۷۴ برگ کاغذ نخودی آهار مهره، جلد: تیماج ضربی زرکوب.نسخه خریداری شده توسط آستان قدس رضوی (عکس‌های شماره ۴۶۸۶ و ۴۶۸۷):شماره ثبت: ۱۰۵۰۱، کاتب: احمد عزیزی (میرزا احمد نیریزی؟)، تاریخ تحریر: سال۱۱۴۹ ه.ق، خریداری توسط آستان قدس رضوی در مرداد ۱۳۴۹ هجری شمسی، ابعاد: ۲۱*۳/۱۳ سانتیمتر، ۲۱۰ برگ، کاغذ حنایی آهار مهره، جلد: روغنی مرقش گل و بوته عمل علی اصغر.

 

نسخه رنگه‌نویسی(عکس‌های شماره ۴۶۹۱، ۴۶۹۲، ۴۶۹۳ و ۴۶۹۴):شماره ثبت: ۳۳۰۵، کاتب: محمد شفیع بن محمد علی تبریزی(رنگه‌نویسی)، تاریخ تحریر: سال۱۲۲۶ ه.ق، واقف: عبدالرحیم مصحح کتابخانه در تاریخ ۱۱ رمضان ۱۲۹۲ ه.ق، ابعاد:۳۰*۲۰ سانتیمتر، اوراق: ۲۰ برگ، کاغذ الوان به صورت مرقع، جلد: ترمه سرخ.نسخه‌ای از کاخک گناباد (عکس‌های شماره ۴۷۱۲ و۴۷۱۳):شماره ثبت: ۱۱۷۷۲، کاتب: محمد مؤمن بن محمد صادق کاخکی، تاریخ تحریر: سال۱۱۰۵ ه.ق در کاخک گناباد. واقف: حاجیه نرگس خاتون در سال ۱۳۵۶ هجری شمسی. ابعاد: ۵/۱۷*۱۰ سانتیمتر. اوراق: ۱۵ برگ، کاغذ: حنایی آهار مهره، جلد: میشن خرمایی.